ศาลไทยในอดีต
พิมพ์ครั้งแรก สำนักพิมพ์สาส์นสวรรค์ 2506
ประยุทธ สิทธิพันธ์

ศาลไทยในอดีต ของ ประยุทธ สิทธิพันธ์ เป็นหนังสือที่ให้สาระความรู้เกี่ยวกับพระราชอำนาจในการตัดสินคดีความ
กฎระเบียบแบบแผนหรือวิธีการบังคับใช้กฎหมาย ในสมัยสุโขทัย อยุธยา มาจนถึงรัตนโกสินทร์ ก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง2475
ซึ่งคนไทยยุคหลังน้อยคนนัก จะเรียนรู้ความเป็นมาของศาลสถิตย์ยุติธรรมว่าเป็นเช่นไร ความดีเด่นของเนื้อหาสาระ ได้แก่ การรวบรวมเอาประวัติศาสตร์ บันทึกเหตุการณ์ จดหมายเหตุ และกฎหมายเก่าเกี่ยวกับการพิจารณคดีความ หรือปัญหาคดีความที่เกิดขึ้น
รวมตลอดไปจนคำประกาศ และการใช้พระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์ทางตรง (ทรงกระทำ) และทางอ้อม (ผ่านขุนนางและตุลาการ) ซึ่งถือว่าเป็นกฎหมายที่บุคคลใดจะขัดขืนมิได้ มาอธิบายง่ายๆ อย่างกระทัดรัด เพื่อชี้ให้เห็นภาพรวมของระบบศาลสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ หรือความสำคัญของแต่ละคดีความ ที่ยกมาอ้างไว้อย่างชัดเจน เรื่องศาลไทยในอดีตนี้ มิได้มุ่งหมายจะให้เป็นตำราว่าด้วยกฎหมาย หากแต่ได้พยายามรวบรวมเรื่องราวในอดีตที่เป็นคดีคึกโครม น่าศึกษาในเชิงประวัติศาสตร์โบราณคดี และจารีตประเพณีเท่านั้น
นอกจากนี้ ก็ได้รวบรวมบรรดาพระบรมราชวินิจฉัย และพระบรมราชโองการทั้งที่เกี่ยวกับคดีโดยตรง และเกี่ยวพันอยู่บ้าง มาบรรจุไว้ด้วย ในด้านที่จะให้ความรอบรู้เกี่ยวกับเรื่องราวของอดีต ซึ่งอาจเป็นเรื่องแปลกในสมัยโบราณ (จากคำนำ) ถ้าหากมองสังคมไทย จากภาพสะท้อนทางกฎหมายหรืออำนาจทางการเมือง การปกครองสมัยก่อน หนังสือศาลไทยในอดีต จะให้ภาพรูปธรรมที่แตกต่างกัน ของสังคมชนชั้นอย่างกระจ่างชัด ว่ามีลักษณะเช่นใด มีวิถีชีวิต จารีตประเพณี ระเบียบกฎเกณฑ์ และฐานะความเป็นอยู่ที่ต่างกันอย่างไร ในฐานะที่ประยุทธ สิทธิพันธ์ เป็นนักเขียน นักหนังสือพิมพ์ ที่สนใจศึกษาค้นคว้าทางด้านขนบธรรมเนียมประเพณี และประวัติศาสตร์อย่างจริงจัง การมองปัญหาคดีความ และกฎหมายต่างๆ จึงกอปรด้วยการวิพากษ์วิจารณ์ เพื่อหาความจริงด้านประวัติศาสตร์ และกล้าชี้ให้เห็นเงื่อนงำว่า อาจมีการบิดเบือนบางตอนให้ผิดแผกไปจากเดิม ทั้งเหตุผลที่นำมาพิสูจน์ก็หักล้างบันทึกประวัติศาสตร์ได้อีกด้วย
ดังนั้น ศาลไทยในอดีต จึงเป็นหนังสือสาระหน้ารู้ ที่อุดมไปด้วยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์สังคม คดีความทางกฎหมาย ลักษณะการใช้อำนาจที่บังคับใช้เป็นกฎหมาย ระบบศาล และวิธีการพิจารณาความ ในสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ทั้งสะท้อนภาพสังคมไทยในทุกระดับออกมาได้อย่างเป็นองค์รวม

ที่มา:หนังสือดี100ชื่อเรื่อง ที่คนไทยควรอ่าน